Dat ik recht heb op een stuk chocoladetaart, besluit ik wanneer ik uit de Fnac kom. Ik heb net mijn laatste boekenbon opgekocht aan Nikki van Peter Van Gestel (omdat het een Peter Van Gestel is - een boek met zo'n kaft en zo'n achterflap zou ik vanzeleven niet uit vrije wil kopen) en de rest van de middag ligt glanzend en leeg voor me open.
In de Coffee Lounge valt de zon door het raam op mijn handen. Ik ruik en drink mijn kop thee en neem zuinige hapjes van een gigantisch stuk chocoladetaart, terwijl ik Astrid Lindgren, een herinnering van Rita Verschuur voor de tweede keer lees. Ik wil precies weten hoe zij omgaat met Astrid Lindgren en hoe ze daarover schrijft, en word net als de eerste keer getroffen door haar eerlijkheid.
Dit is niet het verhaal van Astrid, maar dat van Rita. Dit is het verhaal van een vriendschap en van een verlangen. Van tellen hoeveel seconden een omhelzing duurt en van lijdzaam toekijken hoe iemand anders deel mag uitmaken van iets waar jij het raden naar hebt. Eigenlijk is het het verhaal van een soort verliefde liefde, bedenk ik ergens halverwege, en dat ik precies weet waar ze het over heeft. Het is het soort verliefde liefde dat Bart Moeyaert pas omschreef als het gevoel dat 'grenst aan "Sara, wil je met me trouwen."'. Het soort verliefde liefde dat het stukje met Paul Biegel, waarin hij vertelt hoe hij Astrid temidden van de mensenmassa in Bologna tegen het lijf liep, zo warm en mooi maakt:
Paul Biegel vertelt me dat [...] ze hem niet alleen herkende maar zelfs omhelsde, dat hij een zoen van haar kreeg. Hij tekent een rondje midden op zijn rechterwang.
'Die plek heb ik sindsdien niet meer gewassen,' zegt hij.
Even later schaatsen we weer door, hij zijn kant op, ik de mijne. (p. 85)
Astrid Lindgren, een herinnering mag dan wel niet over Astrid en wel over Rita gaan, door de nauwkeurige herinneringen aan en beschrijvingen van hun relatie krijg je een bijzonder beeld van Astrid Lindgen - van 'die Astrid Lindgren', zoals ze zelf de ik noemde die opdraafde in interviews en op radio en tv. Rita Verschuur mag eerlijk en hard en subjectief zijn omdat dit een herinnering is die op geen enkel gebied aanspraak maakt op de objectiviteit en de afstandelijkheid van een biografie. Net daardoor is Astrid Lindgren, een herinnering een bijzondere aanvulling op biografieën die wel volledig zijn en die wel met afstandelijke nauwkeurigheid geschreven worden.
In Zweden verscheen in hetzelfde jaar als deze herinnering van Rita Verschuur een huldeboek ter ere van Astrid Lindgren, Allrakäraste Astrid, Allerliefste Astrid. Hierin vertellen vrienden, schrijvers, uitgevers, illustratoren enzoverder wat Astrid Lindgren voor hen betekend heeft. Rita Verschuur heeft er een stukje in, Marit Törnqvist ook. Allrakäraste Astrid is niet vertaald, maar Astrid Lindgren, een herinnering geeft alvast een indruk van de enorme rol die Astrid Lindgren gespeeld heeft (en nog steeds speelt) in het persoonlijke leven van erg veel mensen.
Ik kijk op van mijn kop thee en mijn stuk taart, daar in de Coffee Lounge, zie een jongen voorbijlopen met een broodzak op zijn hoofd, zie dat ik ondertussen de enige ben die nog binnen zit en dat de eigenaar vrolijk naar me lacht. Ik lach vrolijk terug. Bedenk dat ik net als Paul Biegel en Rita Verschuur en al die anderen mijn eigen kant op schaats met mijn eigen Astrid in mijn hoofd.
Weer thuis koppen Zweedse kranten dat Emils snickerboa uitgebrand is, de schuur waar de tv-Michiel zijn houten poppetjes sneed.
Weer thuis moet ik maar eens werk maken van dat stuk over Småland, Vimmerby en Näs. Mijn eigen kleine herinnering.
Rita Verschuur Astrid Lindgren, een herinnering. Uitgeverij Bert Bakker, 2002.
Susanna Hallsin, Birgitta Westin, Suzanne Öhman-Sundén (red.) Allrakäraste Astrid; en vänbok till Astrid Lindgren. Rabén & Sjögren, 2002.
Het was kermis en vlottentocht. Alle jongens heetten Kevin en wij aten pickles chips, chocotoffs, pistolets met haringsla, en taart. Daarna was er geen plaats meer voor oliebollen en was er al helemaal geen sprake meer van een rappe rups of van de botsauto's. Vooral dat laatste was jammer. Ik had nog wel flink willen botsen tegen deze of gene.
Een mens moet het stil houden op straffe Gods, maar hier zijn alvast 6 willekeurige redenen waarom het najaar welkom is:
1. Laagjeskleren zijn mooier dan bloot vel.
2. Geen zorgen meer over haar op onbestemde plaatsen.
3. Het staat niet langer raar om om 7 uur 's avonds in pyiama een kop warme chocolademelk te drinken.
4. Een nieuw tv-seizoen - Any way the wind blows en meer Desperate Housewives zijn genoteerd.
5. Kousen in felle kleuren en sjaals.
6. Zelfgebakken koekjes en cake zijn lekkerder bij somber weer en vallende bladeren.
Link dropping: om het beschavingspeil van zijn land (en vast niet alleen dat van hem) op te krikken, introduceert Hiram van Ipse dixit de Ijzeren Lijst. Want:
[w]aar gelezen wordt, kan domheid niet regeren. Lezen is bommen leggen onder de Louis XVI-stoeltjes van het excellent krapuul dat zijn dagen vult met ontkennen, bagatelliseren en vergoelijken, daar in Den Haag.
Omdat een nieuw seizoen altijd spannend is, ga ik hoge hakken passen. Ik heb eens in een blad gelezen dat hoge hakken leren dragen één van de dingen is die je moet doen vóór je dertigste en nu ik mij al een tijdje aan de verkeerde kant van 25 beweeg, is het mijn tijd. Ik wring mijn met Kickers en Birkenstock vergroeide voeten in het ene fijne muiltje na het andere. Verlies mijn evenwicht, wordt duizelig van het uitzicht en denk: 'Ach.'
Hoge hakken komen later wel.
Laatst zag ik hoe Nigella zich met een bord spaghetti en pesto op de bank nestelde, het was donker en de tv flikkerde op de muur achter haar. Mijn pesto zal uit een potje komen en de zon zal breed door de ramen naar binnen vallen, maar over een klein half uur ga ik een Nigella doen. Het is dat het zo zomer is, anders had ik er een warme pyjamabroek bij aangetrokken.
En wat doe je dan als je oog in oog staat met je favoriete schrijver? Je haalt je meest idiote ik boven en zorgt ervoor dat het zeker niet tot een gesprek komt. 's Avonds kijk je jezelf scheef aan in de spiegel en twee weken later loop je nog te vloeken. Je wil een nieuw paar hersenen, een nieuw leven en een schone lei.
The Jane Austen Book Club van Karen Joy Fowler is geschreven in de wij-vorm, maar een ik is nergens te vinden en de verteller is bijzonder goed op de hoogte van elke gedachte en elk geheim van elk van de personages. Omdat ik mij er niet aan wil storen, stel ik me een vertelster voor zoals Mary Alice Young in Desperate Housewives: dood en begraven, maar haar geest hangt als een wijze, alwetende verteller boven de vriendinnen die ze achterliet.
Maar wie is deze verteller? En als ze toch niet dood en begraven zou zijn, waarom neemt ze dan niet actief deel aan de plot?
Allemaal goed en wel.
Ondertussen is de meest interessante vraag uit het boek wellicht deze:
Is love better the second time around? Is a good book better the second time around? Is the book you love most also the one you reread the most? Is the person you love most the person you want to spend the most time with? (p. 286)
Karen Joy Fowler The Jane Austen Book Club. Viking, 2004.
Het was gisteravond kiezen tussen Soleil Trompeur, The Mask of Zorro en The Remains of the Day. Het werd The Remains of the Day, voor de zoveelste keer. Voor de zoveelste keer gevallen voor de ingehouden liefde, de tragiek van het onuitgesproken woord.
De mensen vragen wat ik bijgeleerd heb in Engeland maar daar kan ik niet op antwoorden. Er speelt vanalles in mijn hoofd, het borrelt en het pruttelt. Ik laat het deksel er nog op, hou het warm op een laag vuur. Neem Coetzee mee naar huis, reserveer Lighthousekeeping en Carrie's war en maak lijstjes die beginnen met Marjorie Blackman's Noughts & Crosses en Eva Ibbotson's Journey to the River Sea.
In Engeland is de honger groter geworden, de goesting scherper en elke dag korter dan de vorige. Ik trek mijn pyjama aan en kruip in bed met Sara Fanelli.
Deze titel is valsspelen. Ik ben niet meer in Roehampton. Ik heb er vanmorgen gedoucht, mijn tanden gepoetst, ontbeten en toen de bus genomen. Tussen toen en nu zijn we in Covent Garden geweest, hebben we geluncht met zicht op de Thames en de trein terug genomen.
Hier zijn een paar feiten in de verleden tijd.
#Op de campus zaten eekhoorntjes en vossen.
#We hebben de quiz gewonnen! (De Norton Anthology of Children's Literature bleek een zwaar onderschat kado.)
#De jongen met het groene haar heette B. en bleek erg lief. Dikke kale mannen bleken niet vlekkenvast. Zo zie je maar weer.
#Ik lust sushi.
#Het boek dat ik niet gekocht heb, heeft een linnen kaft in de juiste kleuren, een lila leeslint en papier van de juiste dikte, met het juiste gevoel en met net genoeg ruimte tussen de regels. Het zal nooit geschreven worden.
De derde keer is het raak. Het is dik aan tussen Het is de liefde die we niet begrijpen en mij.
Ik zit op een bankje in de afdeling Enlightenment. Voor mij staat een kopie van de Rosetta-steen, in de ruimte links van mij maak ik later foto's van schelpen in doosjes.
Ik zit op een bankje en mijn hoofd tolt. De mensen met wie ik in de stad ben lopen ergens waar ik niet ben. Dit bankje is van mij alleen. In mijn hoofd zit veel verlangen en minstens evenveel woorden vechten om een plek in mijn blauwe boekje. Een plek op papier, in de wereld, uit mijn hoofd en uit mijn buik. Wanneer ik, te vroeg volgens de afspraak, buiten op de trappen ga zitten, komt S., daarna G., dan zien we de anderen en kan de dag weer verder.
Bart Moeyaert heeft het over hoe hij in Osaka, op de tigste verdieping van een warenhuis met alleen maar computers om zich heen en bordjes met woorden die hij niet kon lezen, een eiland werd. Met in zijn tas een vertaling van Coetzee en in zijn lijf alleen maar zijn eigen taal. Een Nederlandstalig eiland in een zee van Japanse computers.
Hij heeft het over woorden en vertalen en over wat vertalen met die woorden doet. Over De Wissewaswinkel en hoe dat vertalen moeilijk ging. Hoe het uiteindelijk toch goedgekomen is, mag iedereen horen wanneer hij een stukje voorleest. Midden in de Portrait Room, in een zee van native en continental English, zitten wij Belgen plots op een Nederlandstalig eilandje.
We hangen slingers in de bomen en iedereen is welkom.
Na woensdagavond zag ik het seminarie met Lynne Vallone vanmorgen niet zitten. Bang dat ik er niets van zou begrijpen - onterecht, zo bleek. Van the uncanny zoals iedereen het kent (die mensen voor de deur in Moderna Museet die poppen bleken te zijn!) naar The children of Green Knowe en Tom's midnight garden, via The turn of the screw. Of hoe de personages in de kinderboeken dwars door het unheimliche naar een toestand van vertrouwen en warmte gaan, terwijl James zijn jonge onschuldige held op de laatste pagina laat sterven. Het lieflijke versus de horror. En dan ik, die die brave kinders met hun lieve grootjes alleen maar ongelooflijk saai vond en de verwikkelingen in The turn of the screw gefascineerd gadesloeg.
Verder wou ik nog iets kwijt over Tony Bradman en zijn regels voor Het Goede Kinderboek en over dat ik nog niemand heb horen zeggen dat Harry Potter eigenlijk niet deugt. Maar u moet mij excuseren, er staat een wandeling naar Sainsbury's op het programma.
Een paar feiten.
#De weg naar dit computerlokaal gaat onder bomen door en naast een vijver. Als je met een half oog achterom kijkt zie je een oud vergrijsd gebouw. Binnenin dat gebouw hangen zowel mooie als gruwelijk lelijke portretten. De mooie hangen in de Portrait Room waar we lectures volgen - dat is leuk wanneer de lectures over, bijvoorbeeld, iets rond Tom Thumb gaan maar je niet goed weet wat met dat iets te beginnen. Als je met twee ogen achterom kijkt, zie je naast het oude, vergrijsde gebouw een minder geslaagde aanbouw.
#De slaatjes, wraps en sapjes van Marks & Spencer's zijn erg jummie. Helaas is er geen Marks & Spencer's in Roehampton.
#Er zijn alleen vrouwen. De mannen hebben groen haar en een opklapzonnenbril of witte sportkousen onder hun jeans met opgerolde pijpen. Volgens B. moet er een vereniging opgericht worden ter bevordering van de knappe man in de wereld van de kinderliteratuur.
Nog twee keer slapen en ik ga naar Engeland.
De was hangt te drogen en het lijstje met wat er in mijn koffer moet, is klaar.
Nog twee keer slapen en ik ga naar Engeland.
